Veel horecaondernemers letten bij disposables vooral op gebruiksgemak, prijs en uitstraling. Begrijpelijk, want verpakkingen moeten praktisch zijn, passen bij je concept én betaalbaar blijven. Maar één factor wordt nog vaak onderschat: de CO₂-uitstoot die samenhangt met de disposables die je gebruikt.

Van het telen of produceren van het materiaal tot het transport, het gebruik en de afvalverwerking, elk onderdeel van de levenscyclus draagt bij aan de totale klimaatimpact. De keuzes die jij maakt als ondernemer kunnen dus een verrassend groot verschil maken. In deze blog leggen we uit hoe dat werkt, welke materialen meer of minder uitstoten en waar je in de praktijk op moet letten.

Het begint bij de bron: het materiaal zelf

Elk soort disposable heeft zijn eigen ecologische voetafdruk, die vooral bepaald wordt door de grondstof waaruit het product bestaat.

Plastic, gemaakt uit aardolie, heeft een relatief hoge CO₂-uitstoot omdat het afkomstig is van fossiele brandstoffen. Daarnaast is het productieproces energie-intensief.

Biobased materialen zoals suikerriet, maïszetmeel (PLA), bamboe of palmblad daarentegen gebruiken hernieuwbare grondstoffen. Deze gewassen nemen CO₂ op tijdens hun groei, waardoor een deel van de uitstoot aan het begin van de keten wordt gecompenseerd. Dat betekent niet dat ze volledig CO₂-neutraal zijn, maar ze starten wel met een veel lagere footprint dan plastic.

Toch is het niet zo simpel als “biobased is altijd beter”. De teelt, het watergebruik, het transport en de verwerking kunnen per materiaal sterk verschillen. Daarom is het belangrijk om verder te kijken dan het etiket.

Productie: energiegebruik maakt het verschil

Naast het materiaal zelf is de manier waarop een verpakking wordt geproduceerd een cruciale factor.

• Sommige materialen moeten onder hoge druk of warmte worden geperst (bijvoorbeeld palmblad).
• Andere worden simpelweg gevormd uit pulp (bijvoorbeeld suikerriet en karton), wat minder energie kost.
• PLA vereist een modern fermentatieproces dat efficiënter wordt, maar nog steeds energie verbruikt.

Productieprocessen die minder energie vragen, zorgen per definitie voor lagere CO₂-uitstoot. Daarom scoren suikerriet en karton vaak beter dan traditionele plastics of aluminiumbakjes.

Transport: gewicht en afstand tellen mee

Transport wordt vaak over het hoofd gezien, maar heeft een grotere impact dan veel ondernemers denken. Hoe lichter het materiaal, hoe meer producten er op een pallet passen en hoe minder vrachtverkeer ervoor nodig is.

Een paar voorbeelden:

• Suikerriet en PLA zijn licht en daardoor efficiënt te vervoeren.
• Glas of metaal zijn zwaar, waardoor de CO₂-uitstoot per eenheid hoger ligt, zelfs als ze herbruikbaar zijn.
• Bamboe en palmblad komen vaak van verder weg, maar omdat ze licht zijn, blijft de transportimpact relatief beperkt.

Het gaat dus niet alleen om de afstand, maar vooral om de combinatie van afstand, gewicht en volume. Sommige groothandels besteden de lervering uit, anderen regelen dit zelf. Zoek dus een goede groothandel voor duurzame disposables. 

Gebruik: hoe het product zich gedraagt in de praktijk

Op het eerste gezicht lijkt de gebruiksfase weinig invloed te hebben op CO₂-uitstoot, maar niets is minder waar. Wanneer een disposable niet goed functioneert, gebruik je er meer van. Denk aan:

• dubbele verpakkingen omdat iets doorlekt,
• extra servetten omdat de kwaliteit te dun is,
• een extra deksel omdat het eerste breekt,
• twee bakken voor één maaltijd omdat de portie niet past.

Elke extra verpakking betekent extra CO₂-uitstoot. Kwaliteit is dus een essentieel onderdeel van duurzaamheid.

Afvalverwerking: de eindfase die vaak de doorslag geeft

De manier waarop een disposable wordt verwerkt na gebruik heeft enorme invloed op de totale CO₂-impact. Een paar belangrijke inzichten:

1. Verbranden

Veel disposables, zelfs duurzame materialen, komen uiteindelijk in de verbrandingsoven terecht. Dat produceert CO₂, maar levert ook energie op. Plastic levert meer energie op dan biobased materialen, maar stoot ook meer CO₂ uit.

2. Composteren

Composteerbare disposables stoten tijdens het composteren CO₂ uit die eerder door de plant was opgenomen. Dat maakt de cyclus korter en deels CO₂-neutraal. Maar dit werkt alleen als het materiaal in een industriële composteerinstallatie terechtkomt, en dat gebeurt niet overal.

3. Recyclen

Papier en karton met water-based coatings kunnen goed worden gerecycled, wat de CO₂-impact flink verlaagt omdat er minder nieuwe grondstoffen nodig zijn.

PLA en bioplastics worden nog weinig gerecycled, waardoor hun ecologische voordeel in de afvalfase kleiner is.

Waarom de ene disposable een veel grotere CO₂-voetafdruk heeft dan de andere

Wanneer je alle fasen bij elkaar optelt, zie je grote verschillen per materiaal:

Hoge CO₂-uitstoot

• Traditioneel plastic (fossiele grondstof, hoge productie-impact)
• Aluminium bakjes (gewicht + energie-intensieve productie)
• Piepschuim (EPS)

Gemiddelde CO₂-uitstoot

• PLA (afhankelijk van afvalverwerking)
• Bamboe (lichte materialen, maar vaak lange transportafstand)
• Kraft karton met plastic coating

Lage CO₂-uitstoot

• Suikerriet (restmateriaal + lage productiewaarde)
• Karton met water-based coating (goed recyclebaar)
• Palmblad (natuurlijk restproduct + lage bewerkingsenergie)

Het verschil kan oplopen tot tientallen grammen CO₂ per verpakking. Bij duizenden maaltijden per maand wordt dat verschil enorm.

Hoe jij als ondernemer direct CO₂ kunt besparen

Je hoeft niet je hele bedrijfsvoering om te gooien om een verschil te maken. Enkele praktische stappen:

1. Kies lichte materialen: Hoe lichter een disposable, hoe lager de transport- en verbrandingsuitstoot.
2. Vermijd onnodige dubbele verpakkingen: Een stevige, functionele kom voorkomt extra materiaalgebruik.
3. Ga voor recyclebare materialen: Karton met water-based coating of suikerriet zonder plastic laagje is een goede keuze.
4. Vraag je leverancier naar CO₂-data: Steeds meer leveranciers kunnen de ecologische voetafdruk per product geven.
5. Minimaliseer het aantal formaten: Hoe minder soorten verpakkingen je gebruikt, hoe minder verspilling in je voorraad.